منظور از حسابداری صنعتی (بهای تمام شده)چیست؟
حسابداری صنعتی شاخه ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه جمعآوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را برعهده داشته و باتجزیهو تحلیل گزارشهاو بررسی راههای تولید روشهای تقلیل بهای تمامشده تولیدات را بیان می کند.
اهمیت حسابداری بهای تمام شده برای چیست؟
در واقع حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده یک ابزار بسیارمهم دراختیار میریت میباشد تا مدیران را در برنامه ریزی ، کنترل ونظارت وبررسی نتایجفعالیتها، یاری نماید.
مدیریت با استفاده از حسابداری صنعتی ،بهای تمام شدهتولیدات را محاسبه می کند و کنترل خود را برروی هزینه های مواد ،دستمزد و و سایرهزینه های تولید اعمال می کند.
مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عواملهزینه نداشته باشنددر تصمیم گیری خود در جهت افزایش تولید یا سایرتصمیم گیریها وراه انجام تصمیمات خود با مشکل مواجه خواهندشد .
به عنوان مثال فرض کنید درصورتی که هدف تغییر نوع محصول تولید شده یا افزایش تولید باشد باید اطلاعات دقیقیاز هزینه تولید وجود داشته باشد تا بتوان تصمیم گرفت که اگر ماشین آلات جدیدخریداری شوند مقرون به صرفه است و یا ماشین آلات تعویض شوندو یا اینکه ماشین آلاتاجاره گرفته شوند و یا بهتر است حقوق پرسنل افزایش داده شود ویا باید مقدار پرسنلافزایش داده شودو بسیاری از انواع تصمیمات مدیریت درموارد مشابه فوق الذکر مشروط براطلاعات حسابداری بهای تمام شده می باشد .
کاربرد حسابداری بهای تمام شدهچیست؟
گاهی تصور می شود کابرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده محدود بهکارخانجات و صنایع تولیدی می باشد هرچند شاید مشهورترین کاربردآن در این جهتباشدولی سایر موسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره برده و از روشهای حسابداریبهی تمام شده در بانکها ، شرکتهای بیمه ، عمده فروشیها، شرکتهای حمل ونقل ،شرکتهایهواپیمایی ،دانشگاههاو بیمارستانها در جهت کارایی بیشتر استفا ده می گردد.
بعنوان مثال در یک بیمارستان کنترل هزینه ها و تعیین بهای تمام شده هزینههای بستری شدن و درمان یک بیمار ، با استفاده از حسابداری بهای تمام شده صورت میپذیرد و موادمصرفی ، دستمزد پزشک وسایر هزینه های مرتبط شناسایی و ثبت کنترل میگردندتا بهای تمام شده مشخص شود . یا شرکتهای حمل و نقل سعی در محاسبه و تعیینهزینه حمل بهای تمام شده حمل یک کیلوکالا و یکنفر مسافر را دارند .
مقایسهجایگاه حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده در موسسات تولیدی
حسابداریمالی در موسسات وظیفه تهیه گزارش وضعیت مالی و در واقع صورت سود و زیان ، ترازنامهو صورت گردش وجوه نقد را به عهده دارد و بیان می کند که در طول دوره مالی چه نتایجیحاصل شده است اما حسابداری بهای تمام شده در کنار حسابداری مالی گزارشاتی ازجزئیاتتولید و مراکز ایجاد هزینه ارائه می دهد و به صورت دقیق تر مقدار مصرف مواد ، میزانتولید، ساعات کار انجام شده وهزینه های سایر عوامل تولید را در اختیار مدیریتقرارمیدهد تا بر اساس این اطلاعات و گزارشات مدیریت تصمیم گیری ،کنترلو برنامه ریزیکند.باید بدانید واحد حسابداری مالی و واحد حسابداری بهای تمام شده تحت نظر مدیرمالی می باشند و در واقع واحد حسابداری مالی و واحد حسابداری بهای تمام شده بازوانمدیریت مالی می باشند.
اشاره شد که حسابداری بهای تمام شده گزارشاتی ازجزئیات تولید و مراکز هزینه و عوامل ایجاد کننده هزینه در اختیار مدیریت قرار میدهد و با توجه به اینکه سعی در تعیین بهای تمام شده تولید یک واحد کالا در هر یک ازمراحل ساخت را دارد به آن حسابداری بهای تمام شده می گویند و به نظر می رسد اولینگزارشی را که یک حسابدار صنعتی باید تهیه کند جدول بهای تمام شده کالای فروش رفتهباشد.
ملاحظه می کنید برای تهیه اولینگزارش حسابداری صنعتی با مفاهیم و اصطلاحات جدیدی همچون مواد مستقیم ،دستمزد مستقیم،سر بارو سایر موارد مواجه خواهید شدهر چند اصول حسابداری صنعتی با حسابداریمقدماتی وتکمیلی که فرا گرفتید یکسان می باشد ولیکن برای فراگیری حسابداری صنعتیلازم است ابتدا با مفاهیم حسابداری صنعتی و طبقه بندی هزینه ها در حسابداری صنعتیآشنا شوید که در ادامه آنها را بررسی خواهیم نمود و سپس مباحث حسابداری صنعتی را بهصورت تخصصی تر مطرح خواهیم کرد.
طبقه بندی هزینه ها چگونه است
هرینه ها در حسابداری صنعتی از دیدگاههای متفاوتی طبقه بندی شده اند.به شکلزیر که خلاصه طبقه بندی هزینه ها را نشان میدهد توجه کنید تا در ادامه آنها را بهصورت کلی تر بررسی نمائیم .
هزینه ها به 3 طبقه تقسیم می شوندو هر طبقهبندی خود به گروههایی تقسیم خواهد شد.
1- طبقه بندی طبیعی هزینه ها
2- طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط آنها با تولید محصول
3- طبقهبندی هزینه ها براساس ارتباط با حجم وتعداد تولید
منظور از طبقه بندی طبیعیهزینه ها چیست؟
در این طبقه بندی ابتدا هزینه ها به الف) هزینه ها ی ساخت)تولید )و ب ) هزینه های تجاری تفکیک خواهد شد
الف-1) هزینه های ساخت
هزینه هایی می باشند که در کارخانه ها جهت تولید کالا و محصول مصرف و ایجادمیشوند مانند مواد اولیه مصرفی ، هزینه دستمزد و سایر هزینه های تولید .
ب -1) هزینه های تجاری
هزینه هایی می باشند که برای ساخت محصول و در قسمتساخت نشده بلکه در سایر بخشهامانند بخش اداری ، بخش توزیع و فروش ، سایر قسمتهاایجاد می شوند به طور معمول به هزینه های تجاری هزینه های تجاری هزینه های عملیاتینیز گفته می شود .
2- منظور از طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط آنها باتولید محصول چیست؟
در حسابداری صنعتی ، هزینه ها بر اساس ارتباط با تولیدبه 2 گروه الف) مستقیم ب) غیر مستقیم تقسیم می شوند.
الف -2) هزینه هایمستقیم
همچنانکه مشخص می باشند که ارتباط مستقیم با تولید دارند و می توانآنها را در کالاهای تولید شده مشخص نمود یا به مرحله ای از ساخت یا سفارش تولیدارتباط داد. مشخص ترین این هزینه ها مواد اولیه و دستمزد مستقیم تولید می باشد . موادی که مستقیمادر تولید یک کالا نقش دارند مواد مستقیم تولید می باشند به عنوانمثال چوبی که در ساخت میز و صندلی ، چرمی که در ساخت کفش و یا شیری که در ساختبستنی به کار می رود مواد مستقیم تولید می باشند و یا دستمزد کارگرانی که در خطتولید کار می کنند و در تولید کالا نقش دارند دستمزد مستقیم تولید محسوب می شود.
ب – 2) هزینه های غیر مستقیم
هزینه های غیر مستقیم هزینه هایی میباشند که در تولید محصول نقش اصلی رانداشته هر چند برای تولید محصول لازم اند وبرای ساخت محصول ایجاد می شوند لیکن ارتباط مستقیمی با محصول ندارند این هزینه هارا به سادگی نمی توان به یک مرحله از ساخت و یا سفارش معین و مشخص ارتباط داد هرچند این هزینه ها در طی تولید صورت پذیرفته اند مانند هزینه های سوخت و برق مصرفیسالن و کارگاه تولید ، روغن مصرفی جهت ماشین آلات تولیدی و سایر موارد مشابه و یاحقوق و دستمزد غیر مستقیم پرداختی در جهت تولید مانند حقوق سر کارگران و یانگهبانان که به عنوان هزینه های غیر مستقیم شناسایی می شوند و یا هزینه ی استهلاکساختمان کارخانه ه نمی توان آن را به یک تولید مشخص مرتبط کرد نمونه های غیر مستقیممی باشند مواد غیر مستقیمی که در جهت تولید مصرف می شوند نیز می توانند به عنوانهزینه های غیر مستقیم تلقی می شوند موادی مانند چسب مصرفی در ساخت کفش و یا در ساختمیز و صندلی مواد غیر مستقیم تولید محسوب می شوند البته همچنانکه اشاره شد وجود اینهزینه ها الزامی است ولی به دلیل نا چیز بودن و یا غیر الرامی بودن به یک محصولآنها را به عنوان غیر مستقیم شناسایی می کنند به هزینه ها ی غیر مسنقیم سربار ساختیا سر بار تولید نیز گفته می شود.
3- منظور از طبقه بندی هزینه هابر اساس ارتباط آنها با تغییر حجم و تعداد تولید چیست؟
در این طبقه بندی کهخود به سه گروه تقسیم می شود ارتباط تغییر هزینه با تغییر در حجم تولید بررسی میگردد باید بدانیم برخی از هزینه ها تغییر مقدار و تولید اثری بر آنها نخواهد داشت وبرخی دیگر با تغییر در حجم تولید تغییر کرد که با توجه به این شرایط هزینه ها به سهگروه :
الف) هزینه های ثابت ب ) هزینه های متغییر ج ) هزینه های نیمهمتغییر تقسیم می شوند .
الف- 3)هزینه های ثابت
هزینه های ثابتهزینه هایی می باشند که با تغییر حجم تولید تا سطح مشخصی از تولید تغییر نخواهد کرد .باید بدانید به طور کلی هزینه های ثابت دارای مشخصاتی می باشند که هر این خصوصیاتدر هزینه مشاهده شد می توان آن را به عنوان این گروه از هزینه ها طبقه بندی کرد.
اول آنکه : این هزینه ها در سطوح مختلف تولید در کل ثابت میباشند .
دوم آنکه : سهم هزینه ثابت یک واحد کالا با افزایش تعداد تولید کاهش مییابد و بر عکس .
سوم آنکه : کنترل وقوع این هزینه ها از طریق مدیران اجراییصورت می پذیرد .
روشهای هزینه یابی در واقع روشها و نظامهایی می باشند که منجربه انجام ثبتهای حسابداری و تهیه گزارشاتی می گردند که مدیریت را در ارتباط باکنترل هزینه های مواد ،دستمزد و سربار کمک و یاری می نمایند.
بطور کلی باتوجه به نوع فعالیت موسسات تولیدی روشهای هزینه یابی که مورد استفاده قرار می گیرند 2 نوع می باشند .
1-هزینه یابی سفارش کار 2- هزینه یابیمذحله ای
برخی ازموسسات تولیدی سفارش پذیرند یعنی در واقع تولیدات آنها و هزینه هایی که در آنهاصورت می پذیرد با سفارش و یا عقد پیمان ایجاد میشوند بنابراین برای هزینه یابی دراین موسسات روش هزینه یابی سفارش کار استفاده می گردد.
نمونه بارز اینموسسات شرکتها پیمانکاری ، کارخانجات کشتی سازی ، هواپیما سازی ، بیمارستانها ،تعمیرگاهها اتومبیل و سایر موارد مشابه می باشد . بعضی از موسسات تولیدی دیگر برایآنکه تکمیل شود مراحل مختلفی را طی می کند و محصولات آنها را به صورت انبوه و یکسانتولید می شود از روشهای هزینه یابی مرحله ای استفاده می نمایند . کارخانجات نساجی ،مواد شیمیایی ، صنایع نفت ، کفش و موارد مشابه نمونه های این نوع موسسات می باشند .
موارد کلی برای تعیین روشهای هزینه یابی موسسات تولیدی وجود داردهرچند اینموارد قطعی نمی باشند و ممکن است استثنایی نیز بر آن حاکم باشد و و لیکن اساساًموسساتی که به صورت سفارشی عمل می نمایند و یا آنکه تولیدات آنها با حجم زیاد و ازنظر تعداد کم می باشد و گاهی تولیدات انها قیمت تمام شده بالایی دارند از روش هزینهیابی سفارش کار استفاده می نمایندو موسساتی که تولیدات آنها باید از مراحل مختلفیعبور کند و به صورت انبوه ، پیوسته ، مداوم و یکنواخت و همگن تولید میشوند و بعضاًتولیدات آنها قیمت تمام شده پائینی دارند از روش هزینه یابی مرحله ای استفاده مینمایند در این روش قیمت تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین می گردد.
